KORDON KANINIZIN BAĞIŞLANMASI HAKKINDA KANUNLAR NE DİYOR?

Madde 18  - f) Kordon kanının uzun süreli saklamaya alındığı andan itibaren, kordon kanını alan bankanın vericiye karşı yasal sorumluluğu başlar.

Madde 19- Otolog amaçla açılmış bankalar, kapasitelerinin %20’si kadar allojenik kordon kanı saklarlar. Bankalar, bu işlem için ücret talep edemezler. Saklanan tüm kordon kanlarının, İnsan Lökosit Antijeni (HLA) tiplendirme çalışması ve kan grubu tayini yapılarak toplama işlemini takiben bir ay içerisinde UKOK’a bildirilmesi zorunludur.

SPOT: Özenle büyüttüğümüz bebeklerimizin ileride başına neler gelebileceğini düşünmek bile istemeyiz. Ama olası hastalıklara karşı tedbirli olmak için de ne gerekirse yapar, aşılarını vurdurur, sağlıklı beslenmesi için elimizden geleni yaparız. Peki ilerde çıkabilecek olası 40 çeşit hastalığın tedavisinde kullanılabilecek kordon kanını saklatmayı düşündünüz mü? Bebeğinin kordon kanını saklatmak isteyen anne baba adaylarının bu konuda merak ettiklerini ONKİM Kök Hücre Teknolojileri A.Ş. Genel Müdürü Fizyopataloji uzmanı Dr. Aysel Yurtsever’e sorduk.

NEDEN KORDON KANI?

Çünkü bebek doğarken bir hazine ile doğuyor. Kordon kanı en kolay ulaşılabilecek kök hücre kaynağı, öncü hücre kaynağı. Esas hücreler embriyoda var. Bildiğiniz üzere embriyonik kök hücre ile çalışmalar yasaklandı. Birkaç ülke haricinde dünyada kök hücre çalışmaları yasak ve Türkiye de bu ülkeler arasında. Embriyonik kök hücre kaynağı yasaklanınca araştırmacılar daha farklı kök hücre kaynaklarına yöneldi. Kök hücre kaynaklarının başında da kordon kanı geliyor. Kemik iliği de bir kök hücre kaynağı ama ulaşılması çok zor. Uzun zaman alan ve acı veren bir uygulama olduğu için kolay kolay kimse kemik iliğini dışarı çıkarttırmaz. Ancak çok acil durumlarda buna başvurulur. Kordon kanı ise zaten çöpe atılan bir parça ve içinde kemik iliğinde olduğu gibi transplantasyon yapılabilecek kadar bol miktarda kök hücre var.

KORDON KANININ ÖNEMİ NE ZAMAN FARKEDİLMEYE BAŞLANDI?

Geçen yüzyılın sonlarında birdenbire kordon kanının insan vücudu için çok önemli bir hammadde kaynağı olduğu ortaya çıktı. Bu bilgiler ışığında 21. yüzyıla girdiğimizde gördük ki hücrenin gücü açısından dev adımlar atılmaya başlandı. Bu çağa “BİYOEKONOMİK ÇAĞ” denilmeye başlandı. Yani hücrenin gücünün kullanıldığı biyoekonomik çağ. Bu da şu demek; kişiye özel tedavinin başladığı çağ.

İşte kordon kanı böyle bir çağın kapısını açınca kordon kanı bankacılığı da önemli hale geldi. Bu aşamada tıp ve mühendislik alanları da iç içe geçiyor. İnsan hücresinden hem kendisi için hem de dokusu tutuyorsa başkaları için yararlanmasından dolayı insanlık için yepyeni bir çağ bu. Ayrıca kordon kanı içerisinde öyle bir hücre var ki bu hücre doku tiplemesinden kaçan bir hücre. Yani doku uymasa bile bu hücre kendini uyduruyor. Bu yüzden artık bütün dünyada göbek kordonu atılmıyor. Anne babaların bu konuda bilinçli olması lazım. Bilinçli aileler bu kordon kanını kendisi için saklamasa bile çöpe atmaması gerekiyor. Hiç olmazsa bağışlaması lazım… Birçok hastalık açısından kök hücre farklı bir hücreye dönüşebiliyor. Bu hücre hem farklılaşıyor hem de çoğalabiliyor. Bir hücreyi 100 bin ve üzeri sayıda çoğaltabiliyor, istenilen yönde farklılaştırabiliyorsunuz. Kemik, kalp, damar, sinir olabiliyor. Her yönde farklılaşabiliyorsa bu kadar kıymetli bir şeyin çöpe atılmaması gerekiyor. Kordon kanı yönetmeliği adı altında yasal çerçeveyle kordon kanının alınıp muhafaza edilmesi yoluna gidilmiştir.

5 Temmuz 2005 tarihinde kordon kanı bankacılığı yönetmeliği çıkmıştır. Bu yönetmelikle kordon kanı bankası açmak isteyenler sağlık bakanlığına başvurup çalışma izni alıyorlar. İyi yönetim koşulları 24.02 mikron hepa filtreden hava üfleyen bir sistem. 

EBEVEYNLER KORDON KANININ SAKLATILMASI İÇİN İLKİN NE YAPMALI?

Aile kordon kanını saklatmak istiyorsa hamileliğin 7. ayında kadın doğum doktoruna isteğini iletmesi lazım. Çünkü önceden hazırlıkların yapılması gerekiyor ki, istenilen testler yapılsın ve kordon kanı kiti temin edilsin. Bizim kordon kanı toplama ekiplerimiz var. ONKİM olarak kullandığımız toplama kitleri, kordon kanındaki zengin öncül hücre içeriğinin en iyi şekilde korunarak toplanabilmesine olanak sağlayan özel olarak geliştirilmiş ve uluslar arası standartlara sahip kitlerdir. Toplanan kordon kanı ONKİM’e ait transfer kutusu içinde laboratuarımıza ulaştırılır ve güvenle saklanır.

KORDON KANI NE ŞEKİLDE ALINIYOR?

ONKİM kordon kanı bankasıyla temasa geçildikten sonra ekibimiz ekipmanıyla birlikte doğum sırasında hazır bulunuyor. Aileden onay formunun doldurulup imzalatılmasını istiyoruz. Bu onay formu olmadan kordon kanını alıp saklayamıyoruz. Doğum bittikten ve bebek plasentadan ayrıldıktan sonra üç dakika içinde kan plasentadan boşaltılıyor. Kan boşaltıldıktan sonra plasenta yine çöpe atılıyor. Kanın bozulmasını ve pıhtılaşmasını önleyen bir madde sayesinde özel kabın içinde ONKİM’e getiriliyor.

KORDON KANI NE KADAR ZAMAN İÇİNDE BANKAYA ULAŞTIRILMASI GEREKİYOR?

24 saat içinde ulaştırılması gerekiyor. İstanbul içinde hemen bize ulaşıyor zaten. Ulaştırılması geciktiğinde hücreler ölmeye başlar. Şimdiye kadar bize ulaştırılan kanlarda canlı hücre yüzdesi %95-98’dir.

KORDON KANI NASIL SAKLANIYOR?

Kordon kanı yetişkin kök hücresi laboratuarımıza ulaşır ulaşmaz serolojik testleri yapılıyor. Kan kültürü temiz çıktıktan sonra ihtiva ettiği öncül hücre miktarı ve canlılık açısından tetkik edilir. Daha sonra kademeli olarak özel teknikler uygulanarak özel tanklar içerisinde -196 santigrat derecede saklanır. Yönetmeliğe göre 12 sene saklanabiliyor, istenirse 3 sene daha ilave edilebiliyor.

SÖZLEŞMEDE NELER VAR?

Sözleşmede olur formu ve onay formu yer alıyor. Ebeveyn kordon kanını otolog olarak kullandıracaksa ücret ödemiyor. Bebek ve yakınları için saklatacaksa ilk yıl için bir ücret alınıyor. Sonrasında her yıl için sadece sıvı azot parası ödüyor.

KORDON KANININ UYUŞMASI KONUSUNA DEĞİNİR MİSİNİZ?

Kordon kanını başkalarına vereceğimiz zaman 3/6 oranında uyuşma aranır. Ama kendisine kullanacağımız zaman zaten uyuşma problemi yoktur. Bu da şu demektir, şansımız iki misli artıyor.